پرسش مهر:اولین قدم برای صلح جهانی

نگاهی به انواع خشونت‌های خانوادگی

خشونت

خانواده همواره شاخص و معیاری برای محبت، صمیمیت و روابط قدرتمند عاطفی معرفی می‌شود که در دنیای امروز، کارکردها و نقش‌هایی نظیر کاهش تنش‌های فردی و ضربه‌گیر فشارهای پرشمار و اجتماعی نیز دارد ، اما مطالعه خشونت خانگی، این تصویر آرمانی را مخدوش می‌کند.

 منبع : جام جم آنلاین - با تغییر و تلخیص 

تحقیقات گسترده و جامع در این باره از 4 دهه قبل آغاز شده و آمار بالای خشونت خانگی به اشکال گوناگون که اغلب نیز به مدت طولانی پنهان می‌مانند، نشان می‌دهد کودکان، زنان و سالخوردگان قربانیان اصلی آن هستند. این پدیده شوم برخلاف تصور عمومی به خانواده‌های سطح پایین و فقیر اختصاص ندارد، بلکه در خانواده‌های متوسط و حتی مرفه نیز مشاهده می‌شود.

 

تعریف و ابعاد خشونت خانگی

خشونت بدنی، ساده‌ترین نوع خشونت است و بر این اساس، متقدمین خشونت را به صورت رفتاری با قصد و نیت آشکار یا پوشیده اما قابل درک برای وارد کردن آسیب بدنی به فردی دیگر تعریف کرده‌اند. رفتارشناسان و روانکاوان امروزه خشونت را در ابعاد گوناگونی بررسی و ریشه‌یابی می‌کنند که مواردی پنهان و ناملموس نظیر بدرفتاری، بداخلاقی، گفتار ناخوشایند، توهین کلامی و ارتباطی، تنبیه‌های جزئی، تحریم امکانات، محدود کردن روابط و آزادی‌ها و ... را شامل می‌شود.

گاهی تهدید، دشنام، استهزا، بی‌توجهی به نیازهای جسمی و روانی، مسخره کردن در جمع، خرد کردن شخصیت و ... بویژه برای کودکان جزو خشونت خانگی به شمار می‌رود و آثار زیانباری مشابه انواع فیزیکی خشونت دارد.

در هر حال، در 2 نکته هیچ اختلافی نیست، اول این که خشونت یکی از مهم‌ترین جنبه‌های خصوصی زندگی خانوادگی است که در اغلب خانواده‌ها با شدت و ضعف نسبی وجود داشته و تاثیری عمومی در اجتماع دارد. دیگر این که خشونت خانگی ریشه‌ نهایی و اصیل اغلب بزهکاری‌های اجتماعی است.

 

دکتر هاشم مهدوی، روان‌شناس بالینی و آسیب‌شناس اجتماعی در این‌باره خشونت خانگی را ریشه انواع خشونت اجتماعی می‌داند و چنین توضیح می‌دهد: مواجهه با خشونت خانگی بویژه از نوع شدید و فیزیکی در صورتی که برای مدت طولانی اعمال شود، فرد را مستبد، قانون‌گریز، تهاجمی، پرخاشگر و متمایل به رفتارهای نادرست اخلاقی بار می‌آورد. فرزندان خانواده‌های پدرسالار خشونت گرا یا افسرده هستند.
تحقیقات نشان می‌دهد هنگامی که فرزند کتک می‌خورد و با خشونت کلامی والدین یا یکی از اعضای خانواده مواجه می‌شود، به‌تنها چیزی که نمی‌اندیشد، دلیل کتک خوردن و تعرض است و تنها تحقیر و توهین شخصیتی این رفتار را به یاد می‌سپارد.

نتیجه یک بررسی روانکاوی میدانی در ایالات متحده تصریح می‌کند بیش از 60 درصد کودکان خشونت‌دیده بعدها پدر و مادر را در سنین سالمندی در شرایط خشونت‌آمیز و حتی انتقام‌‌جویانه قرار می‌دهند. در برخی جوامع، خشونت خانگی بخشی از رفتار عرفی والدین محسوب می‌شود و با توجیه از طریق ضرورت‌های تعلیم و تربیت عملا تطهیر می‌‌‌گردد. یعنی جامعه می‌پذیرد که والدین چون مسوول تربیت فرزندان هستند پس باید این کار را با هر شیوه ممکن که خود تشخیص می‌دهند به نتیجه برسانند و به نوعی می‌توان گفت هدف، وسیله را توجیه می‌کند. در جوامع سنتی و رو به توسعه، این دلیل‌تراشی برای بروز خشونت خانگی بویژه به شکل کتک‌زدن، ناسزا گفتن یا تهدید رایج‌تر است. در جوامع پیشرفته، خشونت خانگی خاستگاه‌های دیگری دارد که احتمالا عصبیت‌های اجتماعی، نارضایتی‌های خانوادگی، مصرف مشروبات الکلی و روانگردان‌ها و عقده‌ها و بیماری‌های روانی مهم‌ترین آنهاست.

دیگر آن که اگر فرهنگ یک جامعه بر مبنای زور و اقتدارگرایی باشد و منطق حکم نکند، آن‌گاه ارتباط خشونت‌آمیز به شیوه رایج رفتاری با کسانی تبدیل می‌شود که تمرد می‌کنند یا به هر پدیده عرفی «نه» می‌گویند. خشونت همواره به دلیلی نیاز دارد که همچون جرقه‌ای انبار باروتی را شعله‌ور کند و این توجیه برای اعضای یک جامعه اقتدارگرا بسهولت مهیا می‌شود. خشونت‌ خانگی بویژه خشونت والدین نسبت به فرزندان عصیان و عصبیت اجتماعی را نهادینه و برای نسل‌های بعدی بازتولید می‌کند.با این شرایط، شاید بی‌دلیل نباشد که گفته‌اند از بین رفتن خشونت خانگی اولین قدم برای تحقق صلح جهانی است.

 

خاستگاه خشونت خانگی

خشونت خانگی مانند هر پدیده اجتماعی دیگر معلول دلایلی است و مقابله با آن، بیش از هر چیز به ریشه‌یابی علت‌های شکل‌گیری و تجلی آن نیاز دارد. این آسیب‌شناس اجتماعی درباره دلایل خشونت خانگی می‌گوید: خشونت با محرومیت ارتباط معناداری برقرار می‌کند.
محرومیت‌ها در هر حوزه‌ای که باشند، محرکی برای انباشت عقده‌ها و ایجاد حالت تهاجمی محسوب می‌شوند که زمینه‌ساز بروز خشونت هستند.

مواجهه با خشونت خانگی بویژه از نوع شدید و فیزیکی در صورتی که برای مدت طولانی اعمال شود، فرد را مستبد قانون‌گریز، تهاجمی پرخاشگر و متمایل به رفتارهای نادرست اخلاقی بار می‌آورد.
خشونت

راهکارهای پیشگیری از خشونت خانگی

با در نظر گرفتن تمامی جوانب، درمان خشونت تنها در پیشگیری از بروز آن خلاصه می‌شود. خشونت در همه اشکال آن در تعارض ذاتی با اخلاق انسانی محسوب می‌شود و در ادیان و مکاتب بشری نیز بشدت نهی شده است. معانی متعالی نظیر عشق، محبت، صمیمیت، عاطفه، ایثار و... که جزو فضایل انسانی شمرده می‌شوند در مقابل خشونت صف‌آرایی می‌کنند و مظاهر آن را قبیح جلوه می‌دهند. در این میان، خشونت خانگی طردشده‌ترین نوع آن است که با شوون بنیادین رفتار خانوادگی انسان تناقض اساسی دارد.

 

 

 

فراهم آوردن بستری برای آرامش روانی، رشد عاطفی و تکامل روحی، ارزش‌های خانواده را شکل می‌دهد، در حالی که خشونت‌ حتی به صورت جزئی و موردی می‌تواند این ارزش‌ها را کمرنگ کند و فضایی وهم‌آلود و تهدیدآمیز در محیط خانه رقم بزند.

توجه به نیازهای عاطفی کودک و نوجوان و دیگر اعضای خانواده بویژه همسر راهکاری است که دکتر مهدوی برای پیشگیری از بروز خشونت در خانواده در اولویت قرار می‌دهد .

تنش‌زدایی از روابط خانوادگی، استفاده مستمر یا قطعی از مشاوره پزشکی و اجتماعی، درمان بیماری‌های روانی با مراجعه به روانپزشک و روانکاو، استفاده از شیوه‌های تربیتی و آموزشی ملایمت‌آمیز و... اصولی هستند که با رعایت آنها می‌توان خشونت را از محیط خانه دور کرد. جامعه نیز در این حوزه‌ها نقش‌های قدرتمندی به عهده دارد.

به گفته دکتر مهدوی، کانون مسوولیت اجتماعی درباره خشونت خانگی را باید در مدارس جستجو کرد. مدرسه اولین محیط اجتماعی است که فرد از دوران کودکی به آن قدم می‌گذارد و سال‌های نوجوانی را در آن طی می‌کند. تنش‌زدایی از محیط مدرسه در زمینه‌های فیزیکی و روانی، افزایش آگاهی‌ها درباره زندگی خانوادگی، آموزش مهارت‌های زندگی درکلاس‌های درس، سالم‌سازی روابط مربیان با دانش‌آموزان و ... وظایفی هستند که مدارس به عهده دارند و بدون پذیرفتن بار این مسوولیت فراگیر مقابله با جریان‌های قدرتمند خشونت خانگی بویژه در جوامع رو به توسعه امکانپذیر نیست. مهارت‌های زندگی در حوزه ارتباطات، اخلاق فردی و گروهی، شیوه‌های حل مساله، تقویت خلاقیت و بهداشت تن و روان اهمیت بیشتری دارد. در حقیقت افرادی که از مهارت‌های ضروری و آنچه به آن نیاز مبرم دارند محرومند بیشتر درمانده و مستاصل می‌شوند و خشونت در آنان قوت می‌گیرد. دیگر نهادهای اجتماعی نیز در این باره مسوولیت تاثیرگذار دارند. مهم‌ترین کار نیز به عهده نهادهای قانونی و مدنی است که باید با تدوین قوانین مشخص، مدون و هدفمند و اجرای دقیق و هوشمندانه آنان و از طریق پافشاری و قطعیت برای حفظ حقوق افراد در هر شرایط و موقعیتی راه را بر بروز انواع خشونت ببندند. آنجا که قانون پشتوانه اجرایی قدرتمند آن حریم خصوصی و اجتماعی افراد را با دقت و وسواس تعیین می‌کند، خشونت کمتر مجال بروز می‌یابد حتی در پشت درهای بسته!

 

منبع : جام جم آنلاین - با تغییر و تلخیص